H προστασία των ματιών από την ηλιακή ακτινοβολία
Ο φωτοδότης ήλιος είναι αυτός που δίνει τη ζωή στη γη. Ωστόσο, η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας μπορεί να καταστεί βλαβερή όχι μόνο για το δέρμα μας αλλά και για τα μάτια μας. Άλλωστε η ίδια η Ελληνική Μυθολογία μας έδωσε τις πρώτες ενδείξεις, ας θυμηθούμε το Δαίδαλο και τον Ίκαρο που θέλοντας να φτάσουν όσο το δυνατόν κοντύτερα στον ήλιο, καταστράφηκαν.
Τον 19ο αιώνα οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι εκτός από τις ακτίνες που θέτουν το ορατό φως, υπάρχουν και άλλες που δε γίνονται αντιληπτές από το ανθρώπινο μάτι. Οι πιο επικίνδυνες από αυτές είναι μικρού μήκους κύματος, βρίσκονται πέραν του ιώδους (ultra-violet) και αποτελούν τη λεγόμενη υπεριώδη ακτινοβολία (UV).
Από αυτήν η περιοχή UVC είναι η πιο επικίνδυνη για τον άνθρωπο αλλά ευτυχώς το στρώμα του όζοντος στην στρατόσφαιρα απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της. Η UVB επηρεάζει κυρίως τον κερατοειδή χιτώνα προκαλώντας κερατίτιδα λόγω φωτοτοξικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι χιονοδρόμοι που όταν δε φορούν προστατευτικά γυαλιά εμφανίζουν έντονη φωτοτοξική κερατίτιδα. Τέλος η ακτινοβολία UVA φτάνει μέχρι και τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού και είναι δυνατόν να δημιουργήσει βλάβες στην ωχρά κηλίδα που αποτελεί όπως είναι γνωστό το σημείο της ευκρινούς οράσεως.
Παθήσεις του ματιού που σχετίζονται με την έκθεσή μας στον ήλιο
Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να λειτουργήσει ως επιβαρυντικός παράγοντας στην εμφάνιση διάφορων παθήσεων κυρίως λόγω χρόνιας έκθεσης σε αυτήν.
Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι οι κάτωθι:
1. Πτερύγιο: είναι ένα μόρφωμα που συνήθως αρχίζει από την εσωτερική γωνία του ματιού και επεκτείνεται προς τον κερατοειδή, δημιουργώντας συμπτώματα ερεθισμού αλλά και προβλήματα στην όραση.
2. Στεάτιο: είναι ένα εξόγκωμα ή πλάκα με υποκίτρινο χρώμα στο άσπρο τμήμα του ματιού (επιπεφυκότα)
3. Καταρράκτης: είναι μια συχνή πάθηση της τρίτης ηλικίας και χαρακτηρίζεται από θόλωση του φακού του ματιού. Αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες χαμηλής όρασης παγκοσμίως, ευτυχώς αναστρέψιμη.
4. Εκφύλιση ωχράς κηλίδας: σοβαρή πάθηση η οποία προκαλεί βαθμιαία απώλεια της κεντρικής (ευκρινούς) όρασης
5. Όγκοι του δέρματος του βλεφάρου και της οφρύος.
Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο
1. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμα μάτια, επειδή στην ίριδά τους έχουν λιγότερη χρωστική
2. Άτομα που λόγω του επαγγέλματος του εκτίθενται πολλές ώρες την ημέρα στον ήλιο, όπως π.χ. οι αγρότες και οι ψαράδες.
3. Άτομα από εκφύλιση ωχράς κηλίδας
4. Άτομα που έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση καταρράκτη και τους έχει αφαιρεθεί ο φυσικός (κρυσταλλοειδής ) φακός του ματιού, ο οποίος σημειωτέο αποτελεί ένα φυσικό φίλτρο στην υπεριώδη ακτινοβολία.
5. Ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού όπως είναι τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι
Πώς μπορούμε να προστατεύουμε τα μάτια μας από την ηλιακή ακτινοβολία ειδικά το καλοκαίρι
Το ιδανικό θα ήταν να περιορίσουμε την έκθεσή μας στον ήλιο από τις 10 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα ήδη από πολύ μικρή ηλικία. Επειδή αυτό δε μπορεί να είναι εφικτό στην καθημερινή μας πραγματικότητα, η χρήση καπέλου με γείσο, τα «καλά» γυαλιά ηλίου και η χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας γύρω από τα μάτια, αποτελεί ίσως την ιδανική λύση.
Τα καλά γυαλιά ηλίου πρέπει να έχουν πραγματικά απορροφητικούς φακούς (99-100%) για τις υπεριώδεις ακτίνες και σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας για το μπλε φως. Η απορροφητικότητα δεν εξαρτάται από το χρώμα του φακού αλλά από το υλικό κατασκευής του. Δεν πρέπει να είναι πολύ σκούρα έτσι ώστε να μην περιορίζουν σημαντικά το ορατό φως.
Γυαλιά ηλίου ασφαλώς μπορεί να γίνουν και τα γυαλιά οράσεως (μυωπίας, υπερμετρωπίας, αστιγματισμού, πρεσβυωπίας και τα πολυεστιακά) μετά από παραγγελία και σε διάφορους χρωματισμούς. Οι αποχρώσεις του καφέ είναι ιδανικές για την έντονη ηλιοφάνεια ενώ οι γκριζοπράσινοι φακού ενδείκνυται για τις περισσότερες χρήσεις.
Μερικές χρήσιμες συμβουλές του οφθαλμιάτρου
1. Τα γυαλιά ηλίου πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερα σε μέγεθος
2. Όσοι φορούν φακούς επαφής που περιέχουν προστατευτικά επιχρίσματα πρέπει να φορούν και γυαλιά ηλίου
3. Όσοι έχουν χειρουργηθεί για καταρράκτη, παρόλο που οι σύγχρονοι ενδοφακοί διαθέτουν υπεριώδη προστασία, πρέπει να φορούν γυαλιά ηλίου
4. Όσοι (κυρίως νεότερα άτομα) έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση διόρθωσης μυωπίας , υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού πρέπει επίσης απαραιτήτως να φορούν γυαλιά ηλίου
5. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι βλαπτική για τα μάτια ακόμη και όταν έχει συννεφιά, άρα και τότε πρέπει να κάνουμε χρήση των γυαλιών μας.
Ιδιαίτερα για τα παιδιά
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι τα μάτια μας δέχονται το μεγαλύτερο ποσοστό ακτινοβολίας σε νεαρή ηλικία. Το γεγονός ότι τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο εκτεθειμένα στον ήλιο σημαίνει ότι χρειάζονται μεγαλύτερη προστασία.
Αν οι ενήλικες φορούν συχνά τα γυαλιά ηλίου τους είναι πολύ πιθανό και τα παιδιά (που συνήθως μιμούνται τους μεγάλους) να τα φορέσουν.
Δεν πρέπει τέλος να ξεχνάμε ότι δράση της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι αθροιστική και οι βλάβες στα μάτια και το δέρμα των βλεφάρων μπορεί να παρουσιαστούν σε βάθος χρόνου με πολύ σοβαρές συνέπειες. Άρα από πολύ μικρή ηλικία πρέπει να προστατεύουμε τα ευαίσθητα παιδικά μάτια με καπέλο και γυαλιά ηλίου.
Παιδιά με προβλήματα όρασης, διαθλαστικές διαταραχές (μυωπία κλπ) ή στραβισμό πρέπει να φορούν γυαλιά ηλίου μετά από τη σχετική γνωμάτευση του οφθαλμιάτρου.